Tο έθιμο των Ζεϊμπεκιών - Άνω Σύρος

Να που έφτασε και η τελευταία Κυριακή της Απόκριας,τώρα πως πέρασαν οι άλλες
2 χαμπάρι δεν πήραμε.Θα μου πεις εδώ περνάνε τα χρόνια και δεν το καταλαβαίνουμε για τις απόκριες καίγεσαι!!Βλέπουμε πίσω και συνειδητοποιούμε τι χάσαμε αφήνουμε το μέλλον και κοιτάμε το παρελθόν.Τέλος των πάντων!!!
Όποιος έχει επισκεφτεί αυτές τις μέρες το νησί θα έχει σίγουρα ακούσει για το καρναβάλι της Ανω-Σύρου.Αυτό που το χαρακτηρίζει και το κάνει να διαφέρει απ΄των υπόλοιπων πόλεων είναι ότι γίνεται στα στενά σοκάκια στην Πιάτσα της Ανω Σύρου που σημαίνει είναι όλοι πεζοί εκτός από τα 4ποδα γαϊδουράκια ή άλογα που συμπληρώνουν το καρναβάλι. Ενα έθιμο που αναβιώνει μέχρι σήμερα είναι τα "Ζεμπέκια της Ανω-Σύρου"είναι μια ομάδα μαυροφορεμένων αντρών χορευτών.
Τα Ζεϊμπέκια είναι ένας πολεμικός χορός που χόρευαν αντρικά ζευγάρια και θέμα έχει την απαγωγή της Νύφης, γυναίκας του πρώτου Καπετάνιου. Είχαν πλάι κρεμασμένη οπλισμένη θήκη και στη διάρκεια του χορού άρπαζαν με σβελτάδα το κοντομάχαιρο κι έγραφαν στον αέρα θεαματικές κινήσεις ή σχεδίαζαν εντυπωσιακές φιγούρες , στην προσπάθεια να μαχαιρώσει ο ένας τον άλλον. Έκαναν βήματα μπρος, βήματα πίσω γι’άμυνα και στριφογύριζαν. Όσοι παρακολουθούσαν το χορό χειροκροτούσαν ενθουσιασμένοι. Η στολή των χορευτών ήταν κατ’άλλους φουστανέλα , και κάποιοι άλλοι μιλούν για βράκα χρωματιστή. Διηγούνται πως φορούσαν στο κεφάλι καλπάκι κόκκινο με πούλιες , είχαν στα πόδια γκέτες (κιουζουλούκια).
Από πληροφορίες που έχει συλλέξει ο κ. Σολάρης Νίκος, δάσκαλος χορού στο Λύκειο Ελληνίδων και ο οποίος με αγάπη τις μεταφέρει στους μαθητές του, ο παραπάνω χορός χορευόταν στις Απόκριες από ομάδα 20-40 ατόμων . Υπήρχε ο πρώτος Καπετάνιος, ο δεύτερος καπετάνιος και ο τρίτος καπετάνιος που τον αποκαλούσαν Μουσταφά. Ακόμη υπήρχε η αρχιχανούμισσα ( άνδρας ντυμένη Νύφη), ένας ή δύο αράπηδες ένας κυνηγός, φρουρός του καπετάνιου και τα ζεϊμπέκια. Πρώτος καπετάνιος οριζόταν ο καλύτερος χορευτής ο οποίος αναλάμβανε να μάθει τους χορούς σε όλους που αποτελούσαν την ομάδα. Πριν απ’ αυτή την εκδήλωση μασκαράδες σε μικρές ομάδες γύριζαν τον οικισμό της Απάνω Χώρας σκορπώντας το γέλιο. Από το πρωϊ της Κυριακής άρχιζαν τα Ζεϊμπέκια να ξεχύνονται στα στενά της Άνω Σύρου με τραγούδια και χορούς . Πριν το ξεκίνημα ο πρώτος Καπετάνιος έδινε μια διαταγή:
-«Διαταγή σας δίνω να προσέξετε καλά όταν πάμε στην Πιάτσα να χορέψετε καλά κι όταν αρχίσει ο χορός τ’άρματά σας να προσέχετε μη μας γίνει ρεμπελιό.»
Και συμπλήρωνε ο δεύτερος Καπετάνιος:
-«Διαταγή από τον Καπετάνιο, για προσέξετε καλά, μη σας πιάσουν το κιρβάνι και μας πάρουν τα φλουριά».
Κι όλοι οι Ζεϊμπέκηδες απαντούσαν: «Τα άρματα δεν τα δίνουμε το αίμα μας το χύνουμε».Τα Ζεϊμπέκια χόρευαν μέσα σε κύκλο που είχε χαράξει χάμω , με το σπαθί του , ο Αράπης. Χόρευαν Χασάπικο, Χασαποσέρβικο και Ζεϊμπέκικο.Σε κάποιο σημείο του χορού ο Αράπης βρίσκει την ευκαιρία να φιλήσει την Νύφη και να την απαγάγει .Αυτό γίνεται αντιληπτό από τον Καπετάνιο και στέλνει τον κυνηγό να τους πιάσει. Ο Καπετάνιος στη συνέχεια καταδικάζει τον Αράπη γι’ αυτό που έκανε σε θάνατο δια πυράς.
Αλλές ομάδες κατέβαιναν απ’ την κορφή του Λόφου στο κέντρο της πόλης (Ερμούπολης) και εκεί συνεχιζόταν το πανηγύρι μέσα σε μια χαρούμενη ατμόσφαιρα.
Τα Ζεϊμπέκια συνόδευαν όργανα από κιντέλι (μπουζούκι με 2 χορδές),τραμπούκα (τουμπερλέκι πήλινο με δέρμα σκύλου)και ντέφι. Στους χορούς που ακολουθούσαν στην Πιάτσα ή Ντανελάκι το κεντρικό σημείο της Απάνω Χώρας χόρευαν πολλά ζευγάρια χορευτές ή από ένα κάθε φορά. Κι ο χορός γινόταν μέσα σε μια έξαλλη ατμόσφαιρα.
Ένα αποκριάτικο τραγούδι πολύ παλιό που τραγουδιέται ακόμα και συνοδεύει όλα τα νησιώτικα γλέντια είναι:

Χορέψετε , χορέψετε
παπούτσια μη λυπάστε
και κείνα ξεκουράζονται
όταν εσείς κοιμάστε
Το τραγουδάκι που ακολουθεί είναι καυστικότατο και περιπαικτικό:
Η μάνα σου , μου μήνυσε
πως δε με θέλει νύφη
ας καν’ το γιό της σκορδαλιά
ν’αλείβει το ψωμί της .
Α δεν το λέω από καρδιά
να μην τη βγάλω τη βραδιά
Τα μάτια σου τα τσίμπλικα
βάλε τα στο καλάθι
και κρέμαστα εκεί ψηλά
να μην τα φάει ο γάτης


Δεν νοείται αποκριάτικο γλέντι χωρίς νησιώτικα ένα απ'τα αγαπημένα μου για όσους τ'αντέχουν


Καλά Κούλουμα σε όλους με κέφι και χαρά!!